آشنایی با آفات مهم گندم
در کشور ایران زراعت گندم و جو با توجه به نقش غذایی و ارزش استراتژیک و مهمی که در چرخه تامین خوراک مردم دارد بیشترین سطح زیر کشت را از گذشته تا به امروز به خود اختصاص داده است. اما در کشت این گیاهان کشاورزان با چالش‌های جدی مواجه هستند که در میزان و کیفیت محصول آن‌ها تاثیر می‌گذارد؛ عوامل زنده و غیر زنده‌ای که هرساله در عملکرد محصول گندم و جو تاثیرگذار است به گونه‌ای که اگر این عوامل مدیریت نشوند کشاورز دچار زیان اقتصادی و ناامیدی می‌شود.
ما در این مقاله به معرفی آفات و حشرات زیان بار گیاه گندم و جو می‌پردازیم و راهکارهای مقابله و مبارزه با آن‌ها را برای شما توضیح می‌دهیم.
در ایران بیش از ۷۰ گونه حشره گیاه خوار شناسایی شده است که بعنوان مصرف کنندگان اولیه گیاه گندم و جو شناخته می‌شود و این گونه‌ها خود نیز مورد تغذیه سایر حشره خواران قرار می‌گیرند. اما بهتر است واژه آفت را برای آن دسته از حشراتی درنظر بگیریم که برای گندم و جو زیان اقتصادی دارند. به طور مثال در ایران اگر درصد خسارت حشره سن گندم به محصول نهایی ۲ درصد باشد محصول گندم توسط دولت خریداری نمیشود و اگر به ۵ درصد افزایش یابد حتی برای مصرف دام نیز مناسب نیست لذا پیشگیری، مقابله و مبارزه با آفات گندم و جو از اهمیت خاصی برخوردار است.
آفات گندم و جو:
- سن گندم
- شته های گندم
- زنبور ساقه خوار گندم
- تریپس گندم
- سوسک برگخوار غلات
- سوسک سیاه گندم
- سوسک قهوهای گندم
- مینوز برگ گندم
- ملخ ها (مراکشی- آسیایی- صحرایی- ایتالیایی)
- موشها (ورامین- کلاهو- مغان)
امروزه به سه روش زراعی و شیمیایی میتوان با آفات گندم و جو مبارزه کرد.
کنترل زراعی
- جمع آوری آفات با دست
- تغییر در زمان برداشت
- استفاده از ارقام مقاوم‌تر
- از بین بردن کامل علف‌های هرز در تمام طول فصل
- رعایت تناوب کشت و آیش به غیر از خانواده گرامینه یا گندمیان
- شخم و دیسک مناسب در زمان آماده سازی زمین
کنترل بیولوژیک
به دلیل اثرات طولانی مدت و خطرناک بسیاری از آفت کش‌های در دسترس، عدم بکارگیری مناسب سموم، رعایت نکردن دز مصرفی توصیه شده و دوره کارنس سم توسط برخی از کشاورزان، روش مبارزه بیولوژیک در مقایسه با روش‌های شیمیایی مزایای مناسبی از جمله کاهش هزینه، تولید محصول ارگانیک و با کیفیت و حفظ سلامت محیط زیست را به همراه دارد. درکنترل بیولوژیک از سایر حشرات و جانورانی استفاده می‌شود که می‌توانند حشره افت را پارازیت کنند (تغذیه از بدن آفت یا تخم ریزی در بدن آن ها).
بیشترین پارازیتیسم طبیعی مربوط به زنبورهای پاراتنوئید Trissolcus، مگس‌های Phasia، کفش‌دوزک‌ها و یا حتی استفاده از برخی پرندگان که از لارو آفات تغذیه می‌کنند، می‌باشد.
کنترل شیمیایی
در صورتیکه مبارزه با روش های زراعی و بیولوژیک موثر نباشد و جمعیت آفت در وضعیت طغیان باشد باید برای جلوگیری از کاهش محصول و خسارت از سموم شیمیایی استفاده کرد اما دقت داشته باشید همیشه نباید بعد از مشاهده یک حشره بلافاصله به سمت استفاده از سموم شیمیایی بروید و تا جایی که میتوان باید استفاده بی رویه از سموم را کاهش داد و درصورت نیاز، اقدام به مبارزه شیمیایی با آفات انجام شود.
سن گندم
به علت تخریب و از بین رفتن زیستگاه‌های طبیعی و مراتع و تبدیل آن‌ها به زمین‌های دیم کم بازده و ایجاد بستر زیست مناسب‌تر برای تغذیه این حشره، مثال خوبی از دخالت انسان در تغییر اکوسیستم است.
امروزه سن گندم مهم‌ترین آفت مزرعه گندم به حساب می‌آید. این حشره زمستان را در کوهستان میگذراند و با شروع فصل بهار از کوهستان به سمت مزارع گندم حرکت میکند. چرخه زندگی این آفت، ۵ مرحله است که در چهار مرحله آن از گندم و جو تغذیه میکند. تخم‌های آن‌ها سبز رنگ و دسته دسته و بین ۱۰ تا ۱۶ عدد است. حشرات بالغ یک سر مثلثی معمولی دارند و عموما رنگ آن‌ها قهوهای و زرد روشن می‌باشد اما به طور کلی طیف رنگی آن‌ها متنوع است.
مبارزه شیمیایی با سن گندم
به صورت کلی طیف گسترده‌ای از آفت کش‌ها بر روی سن گندم اثر دارد ولی کاربرد آفت کش‌ها همیشه باعث کاهش جمعیت سن گندم و خسارت آن‌ها نمیشود. از سم‌هایی که برای کنترل این آفت استفاده می‌شود میتوان دلتامترین (دسیس) را نام برد، که سمیت کمی برای انسان دارد.
از آفت کش‌های متداول دیگر نیز میتوان به سموم ارگانوفسفره که تلفات زیادی برای سن گندم دارد استفاده کرد.
اگر کاربرد سموم در زمان مناسب از نظر شرایط آب و هوایی صورت نگیرد، اثرات لازم را نخواهد داشت و سمپاشی باید تکرار گردد. به طور کلی حشرات کوچکتر، خیلی راحت‌تر توسط یک حشره کش کشته می‌شوند.
بهترین زمان سمپاشی در سن‌های غلات به خصوص سن گندم، زمانی است که پوره‌های جوان شروع به تفریخ می‌کنند. باید توجه کرد که سن‌های بالغ زمستان گذران در صورت داشتن تراکم بالا، باید قبل از جفت گیری کنترل شوند. برای سن مادر از تری کلروفن (دیپترکس)، کاراته و فنیتروتیون (سومیتیون) هم میتوان استفاده کرد.
شته های گندم
رایج ترین شته های گندم، شته های زیر هستند.
- شته روسی گندم
- شته سبز یولاف
- شته سمی گندم
حشره‌های بسیار کوچک هستند که معمولا به رنگ سبز دیده می‌شوند. این حشرات دارای دهانی مکنده و خرطوم مانند می‌باشند که با سوراخ کردن بافت گیاهی گندم و جو از شیره نباتی گیاه تغذیه می‌کنند. که این کار موجب تولید عسلک، کاهش تنفس و توقف رشد گیاهان میگردد.
بعد از سن گندم جدی‌ترین آفتی که در مزارع گندم و جو مشاهده می‌شود شته‌ها هستند که کنترل بیولوژیک این شته‌ها توسط حشرات مفیدی مثل بالتوری و مگس‌های syrphidae به خوبی انجام می‌شود.
مبارزه شیمیایی با شته
برای مبارزه شیمیایی با شته ها بر اساس میزان جمعیت و نظر کارشناس میتوان از سمومی مثل پریمیکارب، دیمتوات و اکسی دی متون متیل استفاده کرد. همچنین میتوان از سموم مالاتیون و فنیتروتیون هم در کنترل شته ها بهره برد.
تریپس گندم
تریپس گندم لابه لای کاه و کلش، علف‌های هرز، باقیمانده محصولات و درون خاک، تابستان، پاییز و زمستان را میگذراند و در طول سال یک نسل دارد.
سمپاشی علیه این آفت نیز ضروری نیست و سمپاشی علیه پوره‌های سن گندم می‌تواند در کاهش جمعیت این آفت موثر باشد.
سوسک برگخوار غلات
این سوسک در مزارع گندم و جو به سوسک لما هم معروف است. لارو و حشرات کامل پارانشیم برگ را به موازات رگبرگ‌ها می‌خورند. زمستان گذرانی این آفت به صورت حشره کامل است و در طول سال یک نسل دارد.
برای مقابله با این آفت نیاز به سمپاشی اختصاصی نیست و سمپاشی علیه پوره‌های سن گندم می‌تواند این آفت را نیز از بین ببرد.
سوسک سیاه و قهوه ای گندم
بیشترین خسارت این سوسک‌ها مربوط به لارو آن‌هاست که از برگ‌ها تغذیه می‌کنند و می‌توانند بوته گندم را از بین ببرند. حشره کامل آن‌ها در خردادماه ظاهر می‌شود و از سنبله‌های شیری شده تغذیه می‌کنند. زمستان گذرانی این سوسک‌ها به صورت لارو سنین مختلف است.
کلاغ‌ها از لارو درشت این حشرات و مورچه‌ها از تخم و لارو ریز آن‌ها تغذیه می‌کنند.
در صورت طغیان این آفت و آسیب آن به گیاهان میتوان از سموم شیمیایی دیازینون و فوزالن استفاده کرد.
مینوز برگ گندم
این آفت بیشتر در مناطق گرمسیری و مرطوب فعالیت دارد و از اواخر بهار تا پاییز به صورت لارو در خاک وجود دارد و با جوانه زدن گندم از نوک برگ وارد گیاه شده و از پارانشیم برگ ها تغذیه میکند. زمستان گذرانی این آفت به صورت لارو درون برگ هاست و تنها یک نسل در سال دارد.
در صورتیکه در هر بوته بیش از 5 لارو باشد میتوان در دوره پنجه زنی از دیازینون برای کنترل این آفت استفاده کرد.
ملخ های گندم و جو
ملخ های مراکشی تابستان، پاییز و زمستان را به صورت تخم می گذرانند و یک نسل در سال دارند که در صورت تشکیل کانون های وسیع آفت، مبارزه با آن ها توسط دولت انجام میگردد.
ملخ های صحرایی این ملخ ها بومی عربستان و آفریقا هستند و به صورت گل های به ایران حمله می کنند که گیاهان گندم و جو جزو میزبانان آنان هستند. همچنین این ملخ ها در مناطق سیستان و بلوچستان بصورت انفرادی وجود دارند و در صورت تشکیل گله های کوچک به گیاهان آن منطقه آسیب میزنند.
گونه های دیگری مانند ملخ های ایتالیایی، آسیایی و حتی برخی از ملخ های بومی وجود دارند که می توانند به مزارع خسارت بزنند.
پرندگان مختلف شکارگر های اصلی ملخ ها هستند و برخی گونه های زنبور و مگس ها توانایی پارازیت کردن تخم ملخ ها را دارند.
بهترین سموم شیمیایی برای کنترل جمعیت ملخ ها، مالاتیون و فنیتروتیون هستند.
موش ها
موشها جوندگان عمومی هستند که می‌توانند به مزارع گندم و جو خسارت وارد کنند. برای مقابله با موشها میتوان از روش‌های زراعی مانند خاکورزی مناسب، غرقاب کردن زمین و روش‌های مکانیکی مانند تله‌گذاری در قسمت‌های مختلف باغ استفاده کرد.
برای مبارزه شیمیایی میتوان از سموم فسفید منیزیوم (مرگ موش)، فسفر دو رنگ و یا برومادیالون استفاده کرد. همچنین در صورت‌عدم تهیه سم، برای مبارزه با جمعیت موشها کشاورزان می‌توانند با ترکیب و ریختن مقداری آرد و گچ درون پلاستیک‌های نایلونی، آن‌ها را در قسمت‌های مختلف مزرعه و در مجاورت لانه‌های موش بگذارند.
2 نظر در “آشنایی با آفات گندم”
خیلی خوب بود
پارسال سن گندم خیلی داشتیم امیدوارم امسال بتونیم کنترلش کنیم