گیاه تریتیکاله چیست ؟
گیاهی است که بیش از 100 سال پیش توسط انسان به وجود آمده که شباهت زیادی به گندم دارد و از ترکیب ژنومهای گندم بعنوان پایه مادری و چاودار بعنوان پایه پدری بوجود آمده است. این گیاه یکساله و علوفهای که از قابلیت رشد و مقاومت بیشتری نسبت به گندم و جو برخوردار است برای کشت در زمینهای خشک و شور نیز توصیه میشود. این غلات سازگاری به شرایط سخت محیطی را از چاودار و خصوصیات مطلوب زراعی را از گندم به ارث برده است.
تاکنون بیش از 200 رقم تریتیکاله معرفی شده است که دارای دو تیپ رشد بهاره و زمستانه است. تریتیکاله در مقایسه با گندم دارای ارتفاع بیشتر، تعداد پنجه کمتر و سنبله بلندتر می باشد. طبق تحقیقات به عمل آمده مشخص شده است که عملکرد دانه و علوفه خشک تریتیکاله حدود 2 برابر جو و از نظر تولید علوفه سبز و دانه هم قابل رقابت با جو می باشد. در رژیم غدایی دام و طیور میتوان از قسمتهای دانه و علوفه تریتیکاله بجای ذرت و سویا استفاده کرد. کشت این گیاه مناسب زمینهایی با تنشهای خشکی و شوری میباشد.
امروزه به علت راندمان تولید، مقاومت به شرایط تنش، مقاومت به آفات و بیماریها و ارزش خوراکی مناسب برای دام، کشت این گیاه در ایران رو به افزایش است.
گیاه شناسی تریتیکاله :
تریتیکاله گیاهی است خودگشن(خودبارور) با حدود 10 درصد دگرباروری. گل آذین تریتیکاله از نوع سنبله میباشد. طول سنبله و تعداد سنبلهچه های موجود در تریتیکاله از گندم بیشتر بوده و تعداد سنبلهچه آن ممکن است به 25 و حتی 40 عدد نیز برسد.
ریشه :
تعداد ریشههای اولیه حدود 3 تا 5 عدد است. ریشه ها بیشتر در لایههای سطحی خاک متمرکز و از رطوبت موجود در 15ـ45 سانتیمتری تغذیه میکنند.
ساقه :
ساقه این گیاه همانند گندم و جو علفی است و ظرفیت پنجهزنی پایینی دارد.
برگ :
برگ ها از محل گرههای ساقه خارج شدهاند و با آرایش متناوب در طول ساقه قرار گرفتهاند. هر برگ را دو قسمت پهنک و غلاف تشکیل میدهد. برگها همانند گندم نازک و باریک هستند.
گل :
گلهای تریتیکاله دارای پوشههای غیر متقارن و پوشینههای متقارن است که تشخیص آن از سنبله گندم را آسان میکند. ارقام تریتیکاله به طول معمول دارای ریشک هستند. مدت گلدهی در تریتیکاله طولانیتر از گندم است و رسیدگی دانه در این گیاه اغلب آهستهتر میباشد.
دانه:
شکل خارجی دانه اغلب شبیه به گندم و چاودار است. معمولا در هر سنبله 2 تا 3 عدد بذر وجود دارد. انداره طول دانه حدود 10 تا 12 میلیمتر و بزرگتر از دانه گندم میباشد. رطوبت مطلوب دانه ها حدود 13 تا 14 درصد میباشد.
اهمیت تریتیکاله در تناوب گندم و جو :
تریتیکاله بدلیل مقاومت در برابر برخی از بیماریها مثل زنگ زرد و به علت شکستن چرخه بیماریهای غلات، محصول مفیدی در تناوب با گیاهان گندم و جو می باشد.
استفاده دو منظوره از تریتیکاله :
تریتیکاله برای تولید دو منظوره علوفه سبز و دانه از پتانسیل بالایی برخوردار است به طوریکه با کشت در مناطق گرمسیر در اواخر مهرماه، به علت رشد سریع آن و با مدیریت مناسب میتوان علاوه بر تأمین قسمتی از علوفه مورد نیاز دامها در زمستان، دانه و کاه مناسبی نیز در پایان فصل تولید کرد. در میان غلات دو منظوره تریتیکاله بالاترین عملکرد را در تولید علوفه سبز و دانه دارد.
تغذیه :
شرایط حاصلخیزی متوسط تا مناسب برای عملکرد مطلوب تولید دانه تریتیکاله مناسب است و تأمین عناصر غذایی ماکرو به میزان 80 کیلوگرم فسفر،80 کیلوگرم پتاسیم و 150 کیلوگرم ازت در هکتار توصیه میشود.
تریتیکاله توان خوبی در جذب عناصر و ریزمغذیهای خاک دارد. عنصر روی ماده مؤثر بسیار با ارزشی برای این گیاه است.
در نظر داشته باشید مصرف کودهای شیمیایی باید براساس آزمون خاک و انتظار عملکرد از گیاه زراعی انجام شود.
کاشت:
معمولا کشت این گیاه با دستگاه های بذرکار غلات صورت میگیرد.
توصیه می شود از روش کم خاکورزی برای حفظ بقایا (کاه و کلش)، کاهش فرسایش، افزایش فعالیت میکروبی خاک و حفظ حاصلخیزی خاک استفاده کرد.
مورد نیاز و کاربردهای متنوع با هدف بهبود ابزارهای کاربردی می باشد. کتابهای زیادی در شصت و سه درصد گذشته، حال و آینده شناخت فراوان جامعه و متخصصان را می طلبد تا با نرم افزارها شناخت بیشتری را برای طراحان رایانه ای علی الخصوص طراحان خلاقی و فرهنگ پیشرو در زبان فارسی ایجاد کرد. در این صورت می توان امید داشت که تمام و دشواری موجود در ارائه راهکارها و شرایط سخت تایپ به پایان رسد وزمان مورد نیاز شامل حروفچینی دستاوردهای اصلی و جوابگوی سوالات پیوسته اهل دنیای موجود طراحی اساسا مورد استفاده قرار گیرد.
نان تریتیکاله چیست؟
درابتدا هدف از تولید این گیاه جهت تغذیه انسان بوده ولی بعلت پائین بودن کیفیت نانوایی آرد آن درمقایسه باگندم، هم اکنون بعنوان یک گیاه علوفهای مورد استفاده قرار میگیرد.
برای بهبود خصوصیات نانوایی آرد تریتیکاله، لازم است مقداری آرد گندم به آن اضافه شود. بازده آرد آن حدود ۶۰ تا ۶۵ درصد میباشد. نان تریتیکاله نسبت به نان گندم زودتر خشک می شود.
تاریخ کاشت:
تاریخ کاشت تریتیکاله شبیه به گیاه گندم است و باید براساس اقلیم و شرایط آب و هوایی هر منطقه انجام شود و هرمنطقه با منطقه دیگر متفاوت است. اما به طور مثال در استانهای گرمسیر در اوایل آبان و در استانهای سردسیر از مهرماه میتوان اقدام به کاشت بذر گیاه کرد.
میزان بذر و تراکم بوته:
میزان بذر مورد نیاز برای خاک های حاصلخیز به طور متوسط 160 تا 180 کیلوگرم در هکتار با تراکم 400 بذر در مترمربع میباشد.
آبیاری :
برای رسیدن به حداکثر عملکرد، کشت تریتیکاله در زمینهایی با برخورداری از آب کافی توصیه میشود.
مدار آبیاری بسته به هدف برداشت، علوفه یا دانه تفاوت دارد. برای عملکرد مطلوب دانه آبیاری در 5 مرحله (کاشت، پنجهزنی، ساقهروی، خوشهدهی و پر شدن دانه) ضروری است. مزرعه تریتیکاله لازم است در زمان پر شدن دانه حتما آبیاری شود تا عملکرد دانه افزایش یابد.
علف های هرز :
برای رسیدن به حداکثر عملکرد، کشت تریتیکاله در زمینهایی با برخورداری از آب کافی توصیه میشود.
مدار آبیاری بسته به هدف برداشت، علوفه یا دانه تفاوت دارد. برای عملکرد مطلوب دانه آبیاری در 5 مرحله (کاشت، پنجهزنی، ساقهروی، خوشهدهی و پر شدن دانه) ضروری است. مزرعه تریتیکاله لازم است در زمان پر شدن دانه حتما آبیاری شود تا عملکرد دانه افزایش یابد.
مقاومت به آفات و بیماری ها :
تریتیکاله به بیماریها و آفاتی از قبیل زنگ زرد، لکه برگی، سیاهگل های پنهان و آشکار و همچنین برخی نماتدها مانند نماتد سیستی غلات و مگس هسین مقاوم است.
برداشت و عملکرد تولید :
برداشت تریتیکاله با کمباین غلات صورت میگیرد. این گیاه مقاومت خوبی نسبت به ریزش دانهها دارد. عملکرد دانه آن نسبت به جو دو برابر میباشد. از اواخر مرحله پنجهزنی تا قبل از به ساقه رفتن بوتهها میتوان آن را بصورت علوفه برداشت کرد. در مجموع میتوان گفت که عملکرد ماده خشک تولید شده (علوفه همراه با دانه) 1.5 برابر جو میباشد. در برخی از کشورها میانگین عملکرد دانه 6.8 تا 7.5 میباشد و حتی بیش از 9 تن در هکتار نیز گزارش شده است.
موارد مصرف تریتیکاله
- ارزش غذایی تریتیکاله در پروش طیور و پروارشدن گوساله اهمیت ویژه ای دارد. ترکیبات آمینواسیدی آن نیاز های غذایی دام های تک معده ای و طیور را بخوبی تامین می کنند.
- تریتیکاله قابلیت رشد سریع مجدد بعد از برداشت علوفه را داشته و از نظر تغذیه دام می تواند جانشین ذرت، گندم،سویا و جو شود.
- مطالعات نشان داده است که تریتیکاله میتواند در تغذیه طیور تا ۷۵٪ بجای ذرت و در ترکیب جیره غذایی دامها تا ٪۱۰۰ بجای گندم مورد استفاده قرارگیرد.
- کشت مخلوط تریتیکاله با سایر غلات موجب تولید علوفه سیلویی با کیفیت بالا، طولانی شدن دوره برداشت، کنترل برخی بیماریها و کاهش ورس میشود.
- کشت بینابینی لگومها با تریتیکاله روشی مؤثر برای اصلاح کیفیت و ارزش غذایی علوفه سیلویی میباشد که در زمان برداشت باید لگومها در مرحله گلدهی و تریتیکاله در ابتدای مرحله خروج سنبله قرار داشته باشند.
- تریتیکاله یکی از گیاهان مناسب برای تهیه علوفه میباشد. در مقایسه با گندم و ذرت این گیاه بطور معمول محتوی پروتئین بیشتر و دارای تعادل مناسبی از اسیدهای آمینه است. کشت مخلوط تریتیکاله با انواع لگومها بهترین علوفه خشک را تأمین مینماید. در شرایط خشک و نیمه خشک عملکرد کاه تولیدی تریتیکاله نسبت به گندم و جو بیشتر خواهد بود.
- دانه تریتیکاله نیز در تغذیه انسان استفاده میشود. به این منظور لازم است که دانه ها به مدت ۱۰ دقیقه جوشانده و سپس در دمای ۱۲۰ درجه خشک شوند. در این حالت دانه نیمه کوب یا خرد شده و سبوس ها را میتوان از آن جدا کرد.
نکات مربوط به کشت تریتیکاله
تریتیکاله در شرایط پر تنش مثل زمینهای ناهموار، خاکهای فقیر، شور و آهکی و خاک های کم عمق نسبت به سایر محصولات عملکرد بیشتری دارد.
در محیطهای پر تنش و فقیر برای تأمین علوفه میتوان از تریتیکاله برای چرای مستقیم و تولید دانه و کاه مانند کشت سنتی گندم و جو استفاده کرد.
در مجموع در مناطق دیم پر باران و همچنین زمینهای آبی می توان از تریتیکاله بعنوان محصول علوفهای یا دو منظوره (تولید علوفه و دانه) بهره گرفت.
تریتیکاله علوفهای است که میتوان آن را بصورت تک محصولی و یا مخلوط با لگوم و سایر غلات کشت کرد.
3 نظر در “تریتیکاله چیست؟ راهنمای کاشت تریتیکاله”
خیلی ممنون
خواهش می کنیم
چ جالب