یکی از مهم ترین مسائلی که کشاورزان به آن کمتر اهمیت می دهند، عملیات پس از برداشت محصول می باشد. بسیاری از باغداران پس از برداشت محصول، باغ را تا سال بعد رها میکنند که این کار بسیار اشتباهی است و در صورت عدم مراقبت و رسیدگی به درختان، مقاومت درختان نسبت به سرمازدگی، آفات و بیماری کم می شود. همچنین میزان برداشت وکیفیت محصول سال آینده ارتباط مستقیم با اقدامات پس از برداشت و مراقبت از باغ در پاییز و زمستان دارد. پس کشاورز هوشیارانه باید اقدامات نگهداری از باغ را پس از برداشت محصول جدی بگیرد و نسبت به آن بی توجهی نداشته باشد.
از مهترین اقدامات در این زمان می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آبیاری
- تغذیه گیاهان
- چالکود
- رعایت بهداشت باغ
- مبارزه با آافات، بیماری ها و علف های هرز
- هرس زمستانه
- برنامه ریزی برای سال آینده باغ
آبیاری
یکی از مهم ترین نکاتی که نباید پس از برداشت محصول فراموش کرد آبیاری درختان است و تا زمانی که درخت سبز است حداقل یک مرتبه به آبیاری نیاز دارد. بهتر است وقتی حدود 20 درصد برگ درختان ریزش می کند میزان آبیاری را کم کرده و تا زمانی که حدود 80 درصد برگ درختان خزان کند، می توان به آبیاری ادامه داد و بعد از آن آبیاری را متوقف کرد. دقت داشته باشید آبیاری بعد از ریزش کامل برگ ها نباید ادامه پیدا کند چون در روند خواب درخت و زمستان گذرانی اختلال ایجاد می شود همچنین در این زمان نباید آبیاری سنگین باشد. به طور کلی آبیاری پس از برداشت از اهمیت زیادی برخوردار است و باید انجام شود اما آبیاری حتما باید با دقت و به اندازه انجام شود.
تغذیه درختان و خاک:
اکثر مردم فکر می کنند کود دهی زمین و باغ مربوط به قبل از برداشت است و حتی متاسفانه برخی از کشاورزان و باغداران نیز با دیدی سنتی توجهی به کود دهی در زمان پس از برداشت ندارند. با این حال یکی دیگر از اقدامات مهم پس از برداشت محصول، تغذیه گیاهان می باشد که نباید از آن غافل شد و میزان و مقدار بار سال آینده تا حدی بستگی به تغذیه و کود دهی در زمان پس از برداشت دارد و درخت پس از برداشت همچنان به مراقبت و تغذیه احتیاج دارد زیرا پس از باردهی مقدار زیادی از انرژی خود را مصرف کرده و برای زمستان گذرانی و بار سال آینده باید تقویت شود. بهترین زمان تغذیه بعد از برداشت تا زمان خزان برگ ها می باشد. همچنین عنصر کلسیم که در اواخر تابستان و اوایل پاییز بیشترین میزان جذب توسط گیاه را دارد را میتوان در فصل برداشت یا پس از برداشت استفاده کرد.
یکی دیگر از مزیت های کود دهی درختان در زمان پس از برداشت علاوه بر تقویت درختان مقابله و رفع علائم بیماری مثل گموز، نماتد، شانکر،لکه برگی و .... می باشد.
تغذیه و مصرف کود بهتر است حتما بر اساس آزمایش خاک باشد تا بتوان برنامه ریزی بهتری برای جبران عناصر غذایی گیاه داشت ولی در صورت عدم انالیز خاک می توان نیاز گیاه را بر اساس علائم کمبود عناصر در ظاهر گیاه و یا به طور تقریبی براساس نیاز های عمومی گیاه با توجه به شرایط تولید و نوع محصول برطرف کرد.
از جمله مهم ترین عناصری که باید بعد از برداشت از طریق کود تامین شود پتاسیم، روی، ازت، بور، کلسیم ،گوگرد و فسفر می باشد.
کود ها را به روش های زیر می توان در اختیار گیاه قرار داد.
- محلول پاشی
- کود آبیاری
- چالکود
مهم ترین کود هایی که می توان در زمان پس از برداشت استفاده کرد.
- فروت ست به صورت محلول پاشی برای تامین روی، بور و ازت
- نیترات کلسیم همراه با آبیاری یا به صورت چالکود برای تامین کلسیم و ازت
- سولفات پتاسیم همراه با آبیاری یا به صورت چالکود برای تامین گوگرد و پتاسیم
- کود های کامل مثل 20-20-20 همراه با آبیاری و به صورت چالکود برای تامین عناصر اصلی نیتروژن فسفر و پتاسیم در گیاهان
- کود های کند رها مثل کود های گرانوله و آمونیوم فسفات به صورت چالگود برای تامین ازت و فسفر
توجه داشته باشید که تغذیه پس از برداشت باید به گونه ای باشد که درخت را برای مقابله با سرما و خواب زمستانی و آفات و بیماری ها آماده کند و باعث رشد رویشی مجدد و همچنین سوختگی گیاه نشوند. استفاده زیاد از کود های ازته و کود مرغی مایع پس از برداشت محصول این امکان را به وجود می آورد که گیاه به جای خزان با رویش برگ جدید مواجه شده و به جای اینکه درخت به خواب زمستانی برود همانند بهار دوباره شروع به برگ دادن و سرسبز شدن کند که این باعث آسیب به درخت در فصل زمستان می گردد. نهایتا کلیه اقدامات پس از برداشت باید منجر به خواب رفتن درخت و تقویت درختان در برابر سرمازدگی و بیماری ها شود.
باز هم تاکید میکنیم که مصرف کود باید بر اساس آنالیز خاک و برگ باشد و برای نحوه و میزان مصرف مناسب کود ها با کارشناس مربوطه مشورت کنید تا از عوارض احتمالی جلوگیری کنید.
برای استفاده از کود های دامی دقت داشته باشید که این کود ها حتما پوسیده و فراوری شده باشند و از کود های تازه دامی و نپوسیده استفاده نکنید و بهتر است از کود های دامی در فصل پاییز و یا زمستان به صورت چالکود استفاده شود تا تاثیر گذاری بیشتری داشته باشند.
چالکود یا کانال کود:
ایجاد چالکود یکی دیگر از اقدامات مهم باغدار است که قبل از فصل رشد آینده حتما باید باید در باغ انجام شود و رشد درختان در طول فصل رشد آینده به تغذیه در چالکود وابسته است. می توان بسیاری از مواد غذایی که درخت نیاز دارد را ابتدای فصل از طریق چالکود تامین کرد مخصوصا کود های کند رهش و کود های گرانوله به علاوه کود های دامی پوسیده برای چالکود مناسب می باشند.
چالکود را در قسمت زیر سایه انداز درخت حفر می کنند و اگر بتوان از برخی ماشین آلات جهت حفر زمین در قسمت زیر سایه انداز درخت استفاده کرد میتوان در قسمت سایه انداز درختان کانالی از ابتدای ردیف تا انهای ردیف حفر کرد که به این روش کانال کود می گویند.
با توجه به محدودیت جذب عناصر غذایی توسط ریشه در فصل پاییز و زمستان، بهتر است از کودهای دیررهش و گرانوله بصورت چالکود در سایه انداز درخت استفاده نمود.
رعایت بهداشت باغ:
همانگونه که گفتیم نباید باغ را پس از برداشت محصول تا فصل آینده به حال خودش رها کنیم. یکی از اقداماتی که باید پس از برداشت محصول در باغات میوه انجام شود رعایت بهداشت باغ می باشد.
بهداشت باغ یعنی کاهش منابع بیماری و آفات در باغات به منظور کاهش خسارت. اقدامات مربوط به بهداشت باغ به صورت مختصر می تواند شامل اقدامات زیر باشد:
- جمع آوری و معدوم سازی برگ های ریخته شده بر روی زمین
- جمع آوری و معدوم سازی میوه های ریخته شده بر روی زمین یا باقی مانده روی درخت
- جمع آوری و معدوم سازی شاخه های شکسته زخمی و خشک شده افتاده بر روی سطح زمین
- کنترل علف های هرز و مبارزه با آنها
مبارزه با آفات و بیماری ها:
یکی از بهترین زمان های مبارزه با آفات و بیماری ها در فصل پاییز و زمستان و به هنگام خواب درختان می باشد. در این زمان میتوان از روش های مختلف مقابله با آفات ، بیماری ها و زمستان گذرانی حشرات خسارت زا استفاده کرد که می توان از روش های مبارزه زراعی، مکانیکی و شیمیایی استفاده کرد و برخی از روش های کنترل آفات و بیماری ها به شرح زیر می باشد
- استفاده از سموم مسی مثل بردوفیکس
- استفاده از یخ آب زمستانه
- سله شکنی و شخم خاک
- مبارزه با علف های هرز و رعایت نکات مربوط به بهداشت باغ که در بالای مقاله به آن اشاره شده
- استفاده از روغن وولک و کنه کش ها برای مقابله با بر خی از افات درختان مثل پروانه های چوبخوار و کنه ها
درنظر داشته باشید که کنترل آفات و بیماری ها در فصل خواب درخت راحت تر است و در این فصل می توان بسیاری از آفات و بیماری ها را کنترل کرد که مقابله با آن ها در شرایط سبزی درخت و میوه دهی بسیار پرهزینه تر، مشکل تر و پر زحمت تر است.
برنامه ریزی برای سال آینده باغ:
پس از برداشت محصول علاوه بر اقدامات ذکر شده در این مقاله، فرصت مناسبی است برای بررسی اقدامات یکسال گذشته و مقایسه عملکرد محصول نسبت به سال های گذشته و همچنین زمان مناسب برنامه ریزی برای آینده می باشد. کشاورز می تواند با رجوع به وضعیت باغ و اقدامات انجام شده نسبت به شرایط کمبود و تنش در باغ آگاه شود و نسبت به برطرف شدن برخی از مشکلات و کاستی ها اقدام کند و بر اساس آن برای بهبود وضعیت باغ و افزایش محصول سال آینده برنامه ریزی مناسبی داشته باشد.
ما در این مقاله سعی کردیم به صورت مختصر و مفید اقدامات لازم پس از برداشت محصول را بیان کنیم تا کشاورزان عزیز از اهمیت این اقدامات اگاه شوند و همانگونه که مطالعه کردید اقدامات و مراقبت های پس از برداشت نیز دست کمی از اقدامات در طول فصل رشد ندارد و نگهداری و رسیدگی در باغ در دوران پس از برداشت نیز بسیار مهم و با اهمیت است.
